96 պարկ աղբ. Լուսնի վրա թողնված մարդկային գոյության վկաները
Տիեզերքի ուսումնասիրությունը մարդկության ամենամեծ գիտատեխնիկական նվաճումներից մեկն է։ Սակայն այն, ինչ հաճախ մնում է ուշադրությունից դուրս, այն է, թե ինչ են թողնում տիեզերագնացները տիեզերքում իրենց հետևից։ Տիեզերական առաքելությունները, հատկապես Լուսնի վրա իրականացված «Apollo» ծրագիրը, մարդկությանը տվեց անգնահատելի տվյալներ, բայց նաև՝ տիեզերական աղբի առաջին լուրջ հետքերը։
«Apollo» առաքելությունների ընթացքում տիեզերագնացները Լուսնի վրա թողել են շուրջ 96 պարկ աղբ, որոնցում ներառված են տարբեր թափոններ՝ սկսած սննդի մնացորդներից և փաթեթավորումից մինչև մարդկային արտաթորանք, գործիքների չօգտագործված մասեր, կոտրված սարքավորումներ ու նույնիսկ հնացած տեխնոլոգիական սարքեր։ Այս ամենը բխում էր մի պարզ անհրաժեշտությունից․ վերադարձի սահմանափակ տարածք ունեցող նավում հնարավոր չէր տեղափոխել ամեն բան։
Բայց այսօր, երբ տիեզերքի հետագա ուսումնասիրությունները ուղղվում են երկարաժամկետ առաքելությունների և պարբերական վերադարձի ուղղությամբ, այս աղբը դառնում է քննարկման արժանի նոր հարց։
Համաձայն NASA-ի տվյալների՝ ընդամենը մեկ տիեզերագնաց կարող է 30 օրում արտադրել միջինում մոտ 95.9 ֆունտ կամ 43.5 կիլոգրամ թափոն։ Սա ներառում է սննդի փաթեթավորում, օգտագործված հիգիենիկ պարագաներ, ջրի մնացորդներ, հագուստի մասեր, օգտագործված սարքեր և այլն։ Երկրի վրա նման ծավալները գրեթե աննկատ են, քանի որ գործող վերամշակման համակարգեր կան։ Բայց տիեզերքում, մասնավորապես Լուսնի նման միջավայրում, յուրաքանչյուր կիլոգրամ թափոն կարող է սպառնալիք դառնալ։
Դիտարկենք հետևյալը․ երկարաժամկետ տիեզերական առաքելությունները՝ ինչպես Մարսի կամ Լուսնի մշտական կայանների ծրագիրը, պահանջում են կայուն համակարգ, որտեղ աղբի կառավարումը կենսական նշանակություն ունի։ Ոչ միայն այն պատճառով, որ աղբը տարածք է զբաղեցնում, այլև այն կարող է բացասաբար ազդել միջավայրի վրա, խանգարել սարքավորումների աշխատանքին կամ նույնիսկ աղտոտել գիտական փորձերը։
Ի տարբերություն Երկրի՝ տիեզերքում վերամշակման գործընթացը բախվում է մի շարք խնդիրների։
Նախ կա ջրի և էներգիայի սահմանափակություն՝ վերամշակումը պահանջում է ռեսուրսներ, որոնք տիեզերքում դժվար հասանելի են։
Ձգողականությունը բացակայում է ինչը բարդացնում է նյութերի հավաքման և մշակման մեխանիզմները։
Այս խնդիրներն են պատճառը, որ NASA-ն և այլ տիեզերական գործակալություններ այսօր ակտիվորեն ուսումնասիրում են ինչպես վերամշակել թափոնները՝ օգտագործելով նորարարական տեխնոլոգիաներ, այնպես էլ՝ դրանք վերածել օգտագործելի ռեսուրսների։ Օրինակ՝ կենսաբանական թափոններից ստանալ ջուր, գազ կամ նույնիսկ հումք 3D տպագրության համար։