Կինոյի մասին նոր օրինագիծը դժգոհությունների ալիք է բարձրացրել․ ինչու՞ են կինոգործիչները դեմ
Հայաստանում լայն քննարկումների կենտրոնում է հայտնվել «Կինեմատոգրաֆիայի մասին» օրենքի փոփոխությունների նախագիծը, որը հրապարակված է e-draft հարթակում և գտնվում է հանրային կարծիքների հավաքագրման փուլում։ Նախագծի բովանդակությունը, ըստ մշակութային ոլորտի բազմաթիվ ներկայացուցիչների, վտանգավոր նախադեպ է ստեղծում պետական վերահսկողության ուժեղացման և ստեղծագործական ազատությունների սահմանափակման տեսանկյունից։
Փոփոխությունների ամենաաղմկահարույց դրույթը վերաբերում է ֆիլմերի սեփականության և հեղինակային իրավունքների հարցին։ Ըստ նախագծի՝ եթե ֆիլմի ստեղծման մեջ օգտագործվել են պետական միջոցներ, պետությունը կարող է ստանձնել այդ ֆիլմի ոչ միայն սեփականության, այլև հեղինակային իրավունքները։ Սա առաջացրել է ոլորտի մասնագետների խիստ դժգոհությունը, քանի որ նման մոտեցումը, նրանց համոզմամբ, հակասում է ինչպես Հայաստանի գործող օրենսդրությանը, այնպես էլ միջազգային հեղինակային իրավունքի պայմանագրերին, որոնց մեր երկիրը միացել է։ Անիմացիոն կինոյի ներկայացուցիչ Արմինե Անդան ընդգծում է, որ պետությունը որևէ դեպքում չի կարող սեփականացնել հեղինակային իրավունքները, քանի որ դա խախտում է ավելի քան տասնհինգ միջազգային և ներքին իրավական ակտերի պահանջները։
Նախագծում փոփոխվում է նաև «ազգային ֆիլմ» հասկացության սահմանումը։ Ըստ նոր ձևակերպման՝ ֆիլմը կկարողանա համարվել ազգային միայն այն դեպքում, եթե այն բովանդակային և գաղափարական առումով համապատասխանում է Հայաստանի և հայ ժողովրդի շահերին։ Այս դրույթը, ըստ քննադատների, ստեղծում է վտանգավոր նախադեպ, երբ պետությունը կարող է սահմանել ստեղծագործության «ընդունելիության» չափանիշները՝ ելնելով ոչ թե արվեստի կամ մշակույթի ազատ զարգացման սկզբունքներից, այլ քաղաքական նպատակահարմարությունից։ «Eye for Eye» նախաձեռնության անդամները զգուշացնում են, որ այս մոտեցումը փաստացի կարող է բերել ֆիլմերի բովանդակության ուղղակի վերահսկման, ինչը հակասում է ստեղծագործական ազատության հիմնարար գաղափարին։
Մեկ այլ մտահոգիչ կողմը միջազգային համարտադրությունների վրա հնարավոր բացասական ազդեցությունն է։ Նոր չափանիշներով՝ բազմաթիվ համատեղ նախագծեր չեն կարողանա ստանալ «ազգային» կարգավիճակ և, հետևաբար, չեն օգտվի պետական ֆինանսավորումից։ Սա կարող է զգալիորեն նվազեցնել Հայաստանի կինոարտադրության բաց լինելը համաշխարհային կինոշուկայի առաջ և խոչընդոտել միջազգային համագործակցությունը, որը վերջին տարիներին մեծ նշանակություն է ունեցել ոլորտի զարգացման համար։
Վերջապես, ոլորտի ներկայացուցիչները քննադատում են նաև նախագծի մշակման գործընթացը։ Նրանց խոսքով՝ այն պատրաստվել է առանց ոլորտի մասնագետների ակտիվ ներգրավվածության և առանց նախնական լայն քննարկումների։ Թեև նախագիծը այժմ գտնվում է e-draft հարթակում և հասանելի է հանրային մեկնաբանությունների համար, կինոգործիչները պնդում են, որ նման էական փոփոխությունները պետք է մշակվեն ոլորտի ներսում՝ շահագրգիռ կողմերի և պետական մարմինների միջև բաց ու թափանցիկ երկխոսության միջոցով։