Սահմանադրական դատարանը կարճել է անվճար իրավաբանական օգնության հարկման վերաբերյալ գործը
Սահմանադրական դատարանը կարճել է ՀՀ փաստաբանների պալատի նախագահ Սիմոն Բաբայանի, փաստաբան Արամ Վարդևանյանի և Ազգային ժողովի պատգամավոր Արծվիկ Մինասյանի կողմից ներկայացված դիմումը։ Գործը վերաբերում էր օրենքի դրույթին, որը կարգավորում է, թե ինչպես է հարկվում անվճար իրավաբանական օգնությունը։
Դիմումի հեղինակները վիճարկում էին այն դրույթը, ըստ որի՝ անվճար իրավաբանական օգնություն ցուցաբերող փաստաբանները ևս պետք է հարկվեն ավելացված արժեքի հարկով (ԱԱՀ) և շահութահարկով, ինչը, ըստ նրանց, սահմանափակում է անվճար օգնության մատուցումը և հակասում է Սահմանադրությանը։
Սահմանադրական դատարանը նշել է, որ օրենսդրական փոփոխությունները, որոնց շուրջ ծագել էր վեճը, արդեն իսկ ուժի մեջ են մտել 2025 թվականի հունվարի 1-ից։ Դատարանը գտել է, որ տվյալ պահին հարցը «սպառված է», այսինքն՝ այլևս չկա այն սահմանադրաիրավական վեճը, որի քննարկումը հնարավոր կլիներ։ Այս հիմքով դատարանը որոշել է կարճել գործի վարույթը։
Հիշեցնենք, որ հարկային նոր քաղաքականությունը՝ որը բուռն արձագանք էր ստացել դեռ նախագծի փուլում, ուժի մեջ է մտել 2025-ի սկզբից։ Այն սահմանում է, որ փաստաբանական և նոտարական ծառայությունները տեղափոխվում են շրջանառության հարկից դեպի ավելացված արժեքի հարկի և շահութահարկի դաշտ։ Սա նշանակում է, որ այս ոլորտներում գործող տնտեսվարողները ներկայումս պարտավոր են վճարել 20 տոկոս ԱԱՀ և 18 տոկոս շահութահարկ՝ նախկին 5 տոկոս շրջանառության հարկի փոխարեն։ Այս փոփոխությունները մեծ դժգոհություն առաջացրին փաստաբանական համայնքում։ Փաստաբանները հանդես եկան գործադուլներով ու բողոքի ակցիաներով։ Քննադատական դիրքորոշում էին արտահայտել նաև Մարդու իրավունքների պաշտպանը և Արդարադատության նախարարությունը։
Փաստաբանների պալատը 2024 թվականին բազմաթիվ գրություններ էր ուղարկել ՀՀ նախագահին, Մարդու իրավունքների պաշտպանին և Ազգային ժողովի պատգամավորներին՝ հորդորելով դիմել Սահմանադրական դատարան։ Թեև այս գործընթացը հասավ Սահմանադրական դատարան, Բարձր դատարանը, հաշվի առնելով նոր կարգավորումների արդեն ուժի մեջ մտնելը և դրանց բովանդակությունը, գտավ, որ վիճարկվող դրույթը փաստացի այլևս չի առաջացնում սահմանադրաիրավական վեճ։ Այսպիսով, փաստաբանական հանրության բարձրացրած խնդիրը ՍԴ-ի կողմից համարվել է լուծված կամ ուժը կորցրած՝ իրավական զարգացումների համատեքստում։
Սակայն փաստաբանների մի մասը շարունակում է պնդել, որ հարկային նոր բեռը լրջորեն խաթարում է իրավաբանական օգնության մատչելիությունը, հատկապես սոցիալապես անապահով խավերի համար։