Ինչո՞ւ է հեղուկ գազը թանկանում, և ովքե՞ր են կանգնած դրա հետևում
Վերջին ամիսներին հեղուկ գազի գինը Հայաստանում գնալով բարձրանում է։ Եթե հունիսի սկզբին այն վաճառվում էր 120 դրամով, ապա հուլիսին արդեն որոշ բենզալցակայաններում գինը հասավ 200 դրամի։ Թանկացումը ի վնաս էր հեղուկ գազով ավտոմեքենա ունեցող վարորդներին։ Նրանց ծախսերը կտրուկ աճեցին։ Հասարակությունն իրավացիորեն սկսեց հարց տալ՝ ո՞վ է թանկացրել հեղուկ գազը, կա՞ մենաշնորհ, թե՞ գինն ուղղակիորեն բարձրացվել է շուկայում իշխող մի քանի խաղացողների միջոցով։
Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովը այս ընթացքում սկսել էր ուսումնասիրություն հեղուկ գազի շուկայում։ Արդյունքները հրապարակվել են և, ըստ հանձնաժողովի, շուկայում մենաշնորհ չկա։ Ներկայումս հեղուկ գազ Հայաստան ներմուծում է ավելի քան 170 տնտեսվարող, և նրանցից ոչ մեկի ներմուծման ծավալը չի գերազանցում 7 տոկոսը։ Ավելին՝ այդ տնտեսվարողներից միայն ինն են, ում ներմուծման ծավալը 3 տոկոսից բարձր է։ Այսինքն՝ չկա մի խաղացող, որը կարող է միայնակ որոշել գնի աճը։
Բայց եթե մենաշնորհ չկա, ինչո՞ւ է գինը կտրուկ բարձրացել։ ՄՊՀ-ն նշում է մի քանի պատճառ։ Նախ՝ հեղուկ գազի միջազգային գինը բարձրացել է, այսինքն՝ այն, ինչ Հայաստանը գնում է արտասահմանից, դարձել է թանկ։ Երկրորդ՝ Վրաստանի տարածքում, որն ամենակարևոր տարանցիկ ճանապարհն է Հայաստանի համար, լոգիստիկ խնդիրներ են առաջացել։ Սահմանին երկար հերթեր են եղել, բեռնատարներն ուշացումով են հասել Հայաստան։ Եվ երրորդ՝ ամռանը պահանջարկն աճել է, բայց մատակարարումն այդ պահանջարկին չի համընկել։ Շուկայում առաջացել է անհավասարակշռություն։ Այն միշտ բերում է գների բարձրացման։
Ստացվում է մի հետաքրքիր պատկեր. հեղուկ գազի շուկայում իրականում ոչ ոք գերիշխող դիրք չունի, բայց գինը բարձրանում է։ Թանկացման մեխանիզմը այս դեպքում այլ է՝ ոչ թե ուղղակի շահաբաժնի կամ մենաշնորհի խնդիր, այլ՝ արտաքին ազդեցություն, բեռնափոխադրման խոչընդոտներ և շուկայում առաջարկի ու պահանջարկի բախում։ Սակայն սա չպետք է հանգստացնի սպառողին։ Չնայած մենաշնորհ չկա, բայց նաև չկա վստահություն, որ ներմուծողներն օգտվելով իրավիճակից՝ իրենց շահերը չեն դրել առաջին պլան։ Հանձնաժողովը վստահեցնում է, որ վերահսկում է իրավիճակը և անհրաժեշտության դեպքում պատրաստ է միջամտել, եթե շուկայում արձանագրվեն պայմանավորված գների կամ շահարկման դեպքեր։
Հեղուկ գազի գնի բարձրացումը հերթական անգամ ցույց է տալիս՝ անգամ մրցակցային ոլորտներում գները կարող են աճել, երբ կան լոգիստիկ, աշխարհաքաղաքական կամ տնտեսական խոչընդոտներ։ Իսկ հասարակությունն այս ամենի պայմաններում շարունակում է վճարել բարձր գներով՝ առանց վստահության, թե վաղը գինը կիջնի, թե նորից կբարձրանա։