Խոհանոցային փառատոները՝ տնտեսական բազմազանեցման և արտահանման խթանման նոր լծակ Հայաստանում
Չնայած 2025 թվականի հունվար-ապրիլին ՀՀ արտաքին առևտրաշրջանառության 52.9%-ով կրճատմանը և արտահանման 60.4%-ով անկմանը, Հայաստանում խոհանոցային թեմաներով միջոցառումների ակտիվացումը ազդարարում է տնտեսական զարգացման նոր ուղիներ։ Մարզերում և մայրաքաղաքում տեղի ունեցող խոհանոցային փառատոները դիտվում են որպես տեղական ագրոպարենային արտադրանքի առաջխաղացման և զբոսաշրջության զարգացման կարևորագույն գործիք։
Օրինակ, Շիրակի մարզի Նոր Կյանք գյուղում կայացած «Ղափամա Փառատոն 2025»-ը ցույց տվեց, որ մշակութային-խոհանոցային նախաձեռնություններն ուղղակիորեն խթանում են գյուղական համայնքների տնտեսական ակտիվությունը և նպաստում արտադրող-սպառող ուղիղ կապի ձևավորմանը։ Ղափամայի փառատոնին զուգահեռ, տարվա ընթացքում մարզերում կազմակերպվում են բազմաթիվ թեմատիկ միջոցառումներ, այդ թվում՝ Դոլմայի (Արմավիր), Խաղողի և Գինու (Արենի), ինչպես նաև Հացի և Պանրի փառատոները, որոնք աջակցում են կոնկրետ ապրանքների արտադրությանն ու ճանաչելիությանը։
Այս ակտիվությունը համընկնում է պետական ռազմավարական քաղաքականության հետ. Կառավարության կողմից հաստատվել է «ՀՀ արտահանման խթանման 2025-2030 թթ. ռազմավարական ծրագիրը», և քննարկվում է «Հայկական խոհանոցի 2025-2029 թթ. զարգացման հայեցակարգը»։ Փորձագիտական վերլուծությունները մատնանշում են, որ խոհանոցային բազմազանեցումը կարևոր է նոր, ավելի բարձր ավելացված արժեք ունեցող ապրանքների (օրինակ՝ գինի, պանիր, օրգանական մթերք) արտահանումը դեպի նոր թիրախային շուկաներ ուղղորդելու համար, ինչը մարտահրավեր է հանդիսանում արտահանման շուկաների կենտրոնացվածության բարձր աստիճանի ֆոնին։ Միաժամանակ, վերլուծությունները շեշտում են, որ հայկական խոհանոցային հարստությունը չի լուծում պարենային անվտանգության հարցերը. 2019 թվականի տվյալներով պարենային ինքնաբավության մակարդակը կազմել է 52.5%, իսկ ցորենի և բուսական յուղի ինքնաբավության ցածր ցուցանիշները պահանջում են գյուղատնտեսության ոլորտի արդիականացման շարունակական ծրագրեր։
Հայկական խոհանոցը և դրա շուրջ ծավալվող ակտիվությունը հանդիսանում են իրատեսական տնտեսական գործիք՝ նպաստելու արտահանման նոր ուղիների բացմանը և գյուղական համայնքների կենսունակության բարձրացմանը՝ հակառակ առկա գլոբալ և տարածաշրջանային տնտեսական մարտահրավերներին։